ارزش فنی-اقتصادی جایگزینی بخاری‌های گازی معمولی با ژاپنی برای صنعت گاز و برق
-
تولید و مصرف گاز در کشور
در سال 1400 میانگین مصرف گاز در بخش خانگی و تجازی 640 تا 650 میلیون مترمکعب در روز و پیک مصرف گاز در بخش خانگی حدود 720 میلیون مترمکعب در روز بوده است؛ کل تولید حدود یک میلیارد مترمکعب در روز (معادل بیش از 55 میلیون بشکه نفت) می‌باشد. بطور متوسط صنایع عمده 17%، نیروگاه‌ها 30% و بخش خانگی بیش از 44% از کل تولید گاز کشور را مصرف می‌کنند؛ مصرف گاز در بخش خانگی در فصل تابستان حدود 200 میلیون مترمکعب در روز و در فصل زمستان به بیش از 600 میلیون مترمکعب در روز می‌رسد (سه برابر شدن مصرف گاز در بخش خانگی برای گرمایش- بیش از 400 میلیون مترمکعب مصرف گاز در روز برای بخاری). از این‌رو حدود 40% تولید گاز در میادین (بیش از 65% اوج مصرف گاز در بخش خانگی) مربوط به مصارف گرمایشی در بخش خانگی است.
-
بازدهی و مصرف گاز بخاری دودکش‌دار
بر اساس استاندارد ملی ایران به شماره 2-1220 بازدهی بخاری‌های گازسوز دودکش‌دار رده‌های انرژی A تا G مطابق جدول 1 است.
جدول 1: بازدهی انرژی بخاری گازی دودکش‌دار بر حسب رده‌انرژی
بر اساس مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان، مصرف گاز بخاری به‌طور متوسط برابر 0.6 مترمکعب در ساعت لحاظ می‌شود؛ اما در بازار نمونه‌هایی از بخاری گازی با مصرف 1 مترمکعب گاز در ساعت یا 500 گرم گازمایع در ساعت (ظرفیت kcal 5500) بفروش می‌رسد که نسبت به بخاری‌های با بازدهی بیشتر، قیمت کمتری دارند.
بر اساس آمار شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت مصرف گاز سالیانه هر بخاری با بازدهی کمتر از D حدود 1225 مترمکعب و برای یک بخاری هرمتیک با بازدهی A تقریبا 600 مترمکعب در فصل سرما است (پتانسیل 600 میلیون کاهش مصرف گاز با تعویض یک میلیون بخاری وجود دارد).
-
بازدهی و مصرف گاز بخاری بدون دودکش ژاپنی
حجم محفظه احتراق بخاری‌های ژاپنی حدود یک‌سوم بخاری‌های معمولی است. در بخاری‌های معمولی حدود 70% گازی ورودی بصورت نیم‌سوز از دودکش خارج می‌شود اما در بخاری ژاپنی گاز در محفظه احتراق در سیکل گردشی قرار می‌گیرد تا بطور کامل بسوزد؛ به بیان دیگر دارای احتراق چندمرحله‌ای است. بعلاوه نحوه طراحی (فن‌دار بودن، قابلیت جابجایی، پرتاب باد به سمت پاها، حساس‌ترین بخش بدن در گرمایش) و امکانات تنظیم خودکار بخاری‌های ژاپنی در راستای بهره‌وری و کاهش مصرف انرژی است.
رده‌انرژی عمده بخاری‌های با دودکش (30 تا 50 درصد اتلاف انرژی) در بازار ایران، کمتر از B و بازدهی کمتر از 80% دارند اما بخاری‌های ژاپنی بدون دودکش با رده انرژی A و بازدهی بیش از 90% تا 99% هستند.
مصرف گاز یک بخاری گازی بدون دودکش ژاپنی با ظرفیت متوسط kcal 3500 حدود 0.15 مترمکعب در ساعت است که بطور متوسط حدود یک‌ششم بخاری‌های دودکش‌دار معمولی است. برای مقایسه یک بخاری گاز سوز معمولی (kcal 5000) هر ۸ الی ۱۰ ساعت و یک بخاری بدون دودکش ژاپنی هر 4 روز یک کپسول گاز مایع 11 کیلوگرمی مصرف می‌کند.
-
ارزش اقتصادی افزایش بهره‌وری بخاری (استفاده از بخاری‌های ژاپنی)
کل سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها برای بهره‌برداری در حداکثر ظرفیت خود حدود 200 میلیون مترمکعب در روز است؛ افزایش مصرف گاز خانگی در زمستان، می‌تواند با وجود تخصیص ۵۰ میلیون مترمکعب سوخت مایع (شامل ۳۲ میلیون لیتر گازوئیل و ۱۸ میلیون لیتر مازوت همراه با آثار مخرب محیط‌زیستی) به نیروگاه‌ها، منجر به کمبود ۵۰ میلیون مترمکعب سوخت در نیروگاه‌ها شود.
در بدترین حالت و درنظر گرفتن پتانسیل کاهش 50% مصرف گاز با استفاده از بخاری‌های پربازده بویژه بخاری‌های بدون دودکش ژاپنی (در تمام خانه‌ها) با توجه به بار گرمایشی کل کشور، حدود 200 میلیون مترمکعب مصرف گاز در روز کاهش می‌یابد.
طبق آمار شرکت ملی گاز ایران حدود 18 تا 20 میلیون بخاری گازسوز در کشور وجود دارد. درصورت جایگزینی یک میلیون بخاری گازی با برچسب «A» به جای «G» علاوه بر صرفه جویی سالانه 2.2 میلیارد متر مکعب گاز، از انتشار سالانه 4.3 میلیون تن گاز دی اکسید کربن جلوگیری می‌شود.
-
پتانسیل کاهش بار گرمایشی با استفاده از ابزار شخصی
علاوه بر افزایش بازدهی بخاری‌ها با استفاده از روش‌های گرمایش شخصی شامل صندلی و پد گرمکن دست، گرمکن پا و فن گرمکن رومیزی مطابق شکل 1 می‌توان 10 تا 40% انرژی مورد نیاز برای گرمایش را کاهش داد.
شکل 1- رویکردهای گرمایش شخصی
